🎄 Menya ukuri kuri Noël : Ubusobanuro, Inkomoko, Amateka & Ico Bibiliya itwigisha.

Noël, izina rikomeye ku isi yose, rizwi n’abantu benshi nk’umunsi mukuru w’ivuka rya Yesu Kristo. Ariko hari ibintu vy’ingenzi abakristo benshi batamenyereye ku bijanye n’ukuntu yaje ku munsi wa 25 décembre, aho yavuye, n’uko ihurira n’imigenzo ya gipagani.

📌 I. Ubusobanuro bw’ijambo “Noël”

Ijambo Noël rikomoka ku rurimi rw’Ikilatini “natalis” canke “nativitas”, bisigura ivuka cyangwa umunsi w’amavuko. Mu mico y’abantu barenga 2000, iri jambo ryatangujwe mu Gifaransa rikaba rivuga ivuka ry’Imana, cane cane ivuka rya Yesu Kristo mu buhanuzi bw’Abakristu.

Kera, abagabo n’abagore b’abanyagihugu, I Roma bakora ibirori bitandukanye mu kwezi kwa décembre, birimwo Saturnalia n’umunsi mukuru wa “Dies Natalis Solis Invictus” (ivuka ry’izuba ridatsindwa). Ivyo birori vyari ku wa 17 gushika 25 décembre birimwo imico y’ivyiyumviro vyo gusangira, guhana ingabire, n'imigenzo y'ivy'izuba.

Ibihamya vy’amateka kuri ibi birori n’uburyo byashobora kuba vyaragize uruhara mu guhitamwo itariki ya 25 décembre tubisanga: 🔗 Wikipedia: Sol Invictus

🧑‍🍼 Turabe aho Nimrod, Sémiramis na Tammuz bahuriye na Noel

Mu nyandiko za kera n’imigenzo y’abantu, hari ibiganiro bivuga ko *Nimrod* yari umwami w’inguvu I Babuloni, Sémiramis akaba umugore wiwe, hanyuma Tammuz akaba umwana yabavukiye. Bavuga ko ivuka rya Tammuz ryabaye ku wa 25 décembre kandi ko Sémiramis yigeze kuba yubahwa nk’Imana na bimwe mu bihugu. Ariko ibi si ivyo Bibiliya ivuga; Bibiliya yonyene ivuga Tammuz incuro imwe mu gitabu ca *Ezekiyeli 8:14*, aho abagore baririra Tammuz bamuborogera mu rusengero rwa Yehova.

Soma aho Tamuz avurwa muri Bibiliya: 🔗 Ezekiyeli 8:14

📆 IV. Noël na Kiliziya Gatolika

Mu kinjana ca kane (336 AD), umuyobozi wa Kiliziya ya Roma (Papa Jules I) ni we yemeje ko ivuka rya Yesu rizohimbazwa ku wa *25 décembre*. Abashakashatsi benshi bavuga ko iyi tariki yahujwe n’iminsi mikuru ya gipagani kugira abapfasoni b’abaroma bakirimbane n’idini rishasha ritangura kuzamuka.

Abashakashatsi basigura amatati atandukanye kuri iyi ngingo kandi hariho impaka ku bijanye n’ukuntu iyi tariki yagiye ihuzwa na gikirisu: 🔗 Bible Archaeology Report – Noël Origins

📜 II. Inkomoko ya Noël ku itariki ya 25 décembre

Ico benshi batamenya n’uko Bibiliya iterekana ko Yesu yavutse ku wa 25 décembre. Nta murongo wihariye muri Bibiliya wemeza itariki nyakuri y’umunsi w’ivuka rya Yesu.

Amateka aratanga ko Kiliziya Gatolika ya Roma yazanye ku mugaragaro uburyo bwo kwizihiza ivuka rya Yesu ku wa 25 décembre mu kinjana ca kane (336 AD).

Mumenyeko ibintu vyose nivya Sapin ya Noel na Pere noel vyose bikomoka ku ba pagani ba kera

📖 Aho ivyo tubihamya :

Catholic Encyclopedia – Christmas : Inkuru ivuga ko Kiliziya Gatolika yategetse umunsi mukuru wa Noël ku wa 25 décembre, bishobora kuba vyarakomotse ku munsi mukuru wa “Natalis Solis Invicti” (Ivuka ry’izuba ridatsindwa), umusi mukuru w’Abaroma baba bahimbaza umunsi izuba risubiyemwo inyuma y’iminsi ya solstice y’itumba. 🔗 https://www.newadvent.org/cathen/03724b.htm
: Britannica – Why Is Christmas on December 25 ? Iyi article isobanura neza impamvu ya 25 décembre : uburyo Kiliziya yatuje ku murwi umwe n’imihango ya gipagani y’abanyagihugu, mu ntumbero yo gushira hamwe imico itandukanye.
🔗 https://www.britannica.com/story/why-is-christmas-in-december
Wikipedia – Sol Invictus : Iyi page ivuga neza ku migenzo ya Sol Invictus n’uko yagiye ifasha mu guhindura iminsi mikuru mu buyobe bwa gipagani. 🔗 https://en.wikipedia.org/wiki/Sol_Invictus

🕯️ III. Aho Noël ihurira n’imigenzo ya gipagani

Mbere y’uko Kiliziya Gatolika ishyiraho umusi mukuru wa Noël, Abaroma bari basenga izuba (Sol), kandi ku itariki ya 25 décembre hari umusi mukuru wabo witwa Natalis Solis Invicti (Ivuka ry’izuba ridatsindwa). Kwizihiza ivuka ry’izuba vyari bimaze igihe mu mico ya gipagani mu Burayi.

: Hari impamvu zitandukanye abakristo bo mu mico ifatiye ku nyigisho za Bibiliya bavuga ko badakwiye gushigikira Noël uko igaragara mu mico ya none :

Ntihari itegeko muri Bibiliya rivuga ko ivuka rya Yesu rigomba kwibukwa ku itariki ya 25 décembre.
Ikomoka ku migenzo ya gipagani, nk’uko ubushakashatsi bwinshi bubigaragaza.
Abakristo ba mbere ntibigeze bemeza uyu musi nk’umusi mukuru.
Guhimbaza Noël cane cane bishingiye ku mico y’isi (impano, urumuri, Santa Claus) bituma umuntu atwara umutima wiwe ku bintu vy’ivy’isi aho kwizigira ku kamaro nyamukuru ka Yesu Kristu.

📖 IV. Noel si itegeko rya Bibiliya

Mu Vyanditswe vyera, nta somo na rimwe rivuga ko abigishwa ba Yesu bakwiye guhimbaza umusi w’ivuka ryiwe ku munsi uwo ariwo wose. Yesu yatanze amategeko mashasha ku bijanye n’urupfu rwiwe n’izuka, ariko ntiyigeze avuga ko hagomba kwizihizwa ivuka ryiwe. Abakristo ba mbere ntibigeze biyemeza guhimbaza Noël.

📌 Ibi bivuze ko Noël atari umusi wemejwe n’Imana muri Bibiliya n’itegeko ryayo. Niryo somo ry’abantu bakurikiza Bibiliya neza batyozwa : ni ukwubaha gusa amategeko y’Imana, kandi ntibasubire ku migenzo y’abantu.

✖️ V. Impamvu abakristo b’ukuri badakwiye kuyihimbaza

BIBLIYA: Mu gusoza, turashobora kwiyumvira ko ukuri ku bijanye n’amateka n’ivyandika vy’iyandikiro rya Bibiliya ari ingenzi ku muntu wese ashaka kwizera mu kuri n’umutima wose.

1. Noël ifitaniye isano n’imigenzo ya gipagani, idafise ishingiro mu Vyanditswe. 2. Nta tegeko muri Bibiliya rivuga ko tugomba kuyihimbaza. 3. Kwizihiza Noël bivuga gukurikiza imigenzo y’abantu aho gukurikiza ivyanditswe vy’Imana. 4. Abakristo ba mbere ntibigeze bakora uwo munsi mukuru.

⚖️ VI. Umwanzuro w’icigwa

*Noël* ni ijambo rimaze guhinduka rikomeye. Naho rifise ubusobanuro bw’ivuka, amateka n’ingene rijanywe ku wa 25 décembre rirerekana ko rifatiye ku mico y’abantu, kandi rikagira inkomoko mu migambi ya Kiliziya ya Roma yo kureshya abapagani. Kandi *ntihari ibihamya mu Vyanditswe vyera* vyemeza ko ivuka rya Yesu rigomba guhimbazwa ku munsi uwo ariwo wose.

Abakristo bashimikiye ku Vyanditswe bishobora kwibaza bagira bati : “Ese ndiko mpimbaza imigenzo y’abantu canke ndiko ndubahiriza amategeko n’umugambi w’Imana ?”

Uyu munsi wabaye ari mu gihe c’uguhindura k’umwaka (solstice y’itumba), igihe izuba ryongera kuguma ku murongo munini kurusha ibindi bihe vyose vy’umwaka. Kwizihiza ivuka ry’izuba rero kwari gufise icerekezo c’umunezero, co kwishimira ko umwaka mushasha utanguye gushika.

Abashakashatsi bamwe bagaragaza ko Kiliziya ya Roma yakoresheje iyo tariki kugira ishimishe abapagani benshi muri Kaminuza nshasha (Christianity), ibahumuriza ko boronka umusi mukuru mu buryo bwabo. Ahandi baboneka ko harabaye uguhuza amatariki n’imigenzo kugira ngo abapagani biyunge n’abemera Kristu.

📚 Amasoko n’Ibihamya

References & Sources :

Maranatha – Yesu araje vuba.

Ticker

Menya ukuri kuri Noël : Ubusobanuro, Inkomoko, Amateka & Ico Bibiliya itwigisha